I fossili dei Colli Euganei

Il processo di fossilizzazione è favorito dall'ambiente marino; l'area euganea per milioni di anni è rimasta coperta da acque mediamente profonde, favorendo la deposizione di sedimenti e la conservazione di numerosi resti fossili.

Nel Giurese superiore (150 - 135 m.a.) si è depositato il calcare appartenente al Rosso Ammonitico, visibile sui Colli solo nella zona di Fontanafredda. Al suo interno sono stati trovati resti di ammoniti e aptici.

ammonite

 

Tra i 135 e i 90 milioni di anni fa, nel Cretaceo inferiore-medio, si è depositato il Biancone, calcare bianco a grana finissima, che contiene ammoniti, belemniti, brachiopodi e l'ittiofauna di Cinto Euganeo (nella foto: Tselfatia formosa).

Tselfatia formosa

 

Nella Scaglia Rossa, un calcare argilloso rosso mattone (90 - 55 m.a., Cretaceo superiore - Eocene inferiore) si rinvengono echinidi (Lampadocorys sulcatus dal Museo di Cava Bomba), lamellibranchi e resti di selaci.

Lampadocorys sulcatus

 

La Marna Euganea, calcare misto ad argilla, si è deposta nell'Eocene fino all'Oligocene inferiore (55 - 30 m.a.). Contiene nummuliti, lamellibranchi, crinoidi (nella foto) e resti di vegetali.

crinoide

 

Dopo questo periodo il mare si è ritirato, perciò sono rinvenibili, nel Quaternario, fossili di ambiente terrestre, in genere grossi vertebrati, e molluschi di acqua dolce.

 

Di seguito è riportato l'elenco quasi completo delle oltre 160 specie di macrofossili rinvenute sugli Euganei. Non sono stati presi in considerazione i microfossili e, al momento, non sono disponibili le immagini.

Una descrizione completa dei fossili dei Colli Euganei è consultabile nel volume:

G. Astolfi - F. Colombara, La geologia dei Colli Euganei, Canova-Cierre, Padova 2003.

 

Giurese Superiore

AMMONITI

  Ptychophylloceras ptychoicum (Quenstedt)
  Perisphinctes (Arisphinctes) plicatilis (Sowerby)
  Holcophylloceras mediterraneum (Neumayr)
  Hybolites hastatus (De Blainville)
  Punctaptychus punctatus (Voltz)
  Haploceras sp.  
  Sowerbyceras sp.  
  Lytoceras cfr. polycyclum (Neumayr)
  Pseudoaptetoceras sp.  

CRINOIDI

  Saccocoma  

Cretaceo Inferiore - Medio

AMMONITI

  Lytoceras subfimbriatum (D'Orbigny)
  Costidiscus cfr. reticostatus (D'Orbigny)
  Holcodiscus (Spitidiscus) intermedius (D'Orbigny)
  Holcodiscus (Spitidiscus) incertus (D'Orbigny)
  Crioceratites duvali (Léveillé)
  Crioceratites emerici (Léveillé)

APTICI

  Lamellaptychus  

BELEMNITI

  Duvalia lata De Blainville

BRACHIOPODI

  Pygope catulloi (Pictet)
  Pygites diphyoides (D'Orbigny)
  Triangope triangulus (Valenciennes)
  Triangope euganeensis (Pictet)
  Rugitela hyppopus (Roemer)

CRINOIDI

  Saccocoma  

OSTEITTI

  Coelodus cfr. saturnus Heckel
  Palaeobalistum cfr. gutturosum Arambourg
  Protosphyraena ferox Leidy
  Thrissops microdon (Heckel)
  Clupavus cfr. maroccanus Arambourg
  Thrissopater magnus Woodward
  Protelops sp.  
  Pachyrhizodus subulidens (Owen)
  Pachyrhizodus intermedius Sorbini
  Holcolepis sp.  
  Paravinciguerria praecursor Arambourg
  Protostomias maroccanus Arambourg
  Rhinellus sp.  
  Rharbichthys cfr. ferox Arambourg
  Rhynchodercetis sp.  
  Enchodus cfr. venator Arambourg
  Tselfatia formosa Arambourg
  Omosoma simum Arambourg

PIANTE

  Frenelopsis  
  Gecnitia  

SELACI

  Isurus mantelli (Agassiz)
  Lamna serrata (Agassiz)
  Corax cfr. falcatus Agassiz
  Ptychodus decurrens Agassiz
  Ptychodus polygyrus Agassiz

VERMI

  Chondrites  

Cretaceo Superiore

BELEMNITI

  Belemnitella mucronata (Schtolth)

ECHINIDI

  Lampadocorys sulcatus (Cotteau)
  Lampadocorys dallagoi Airaghi
  Offaster pilula Lamarck
  Rispolia subtrigonata (Catullo)
  Stenonaster tuberculatus (Defrance)
  Ovulaster gauthieri Cotteau
  Cardiaster sp.  
  Echinocorys cfr. conicus (Agassiz)
  Echinocorys marginatus Goldfuss
  Echinocorys ovatus Lamarck
  Echinocorys pyramidalis (Portlock)
  Echinocorys vulgaris Breynius
  Ismidaster toulai Böhm
  Galeola papillosa Lamarck
  Holostreidae  

LAMELLIBRANCHI

  Inoceramus lamarcki Roemer
  Teredo  

MOSASAURI

  Mosasaurus sp.  

RETTILI

  Coprolite di tartaruga  

SELACI

  Otodus obliquus Agassiz
  Palaeohypotodus ? sp.  
  Odontaspidae  
  Hexanchus sp.  
  Thrinax sp.  

Terziario

ANELLIDI

  Rotularia spiralaea (Lamarck)

BRACHIOPODI

  Terebratulina asperula Koenen
  Terebratulina michelottina Davidson
  «Terebratula» cfr. guembeli Fabiani
  «Terebratula» seguenziana Davidson
  «Terebratula» taurolata Sacco
  Erymnaria polymorpha (Massalongo)

BRIOZOI

  Acanthodesia macrostoma (Reuss)
  Conopeum hookeri (Haime)
  Cellaria sp.  
  Cribrilaria radiata (Moll)
  Retepora sp.  
  Retepora tubercolata Reuss
  Sparsiporina elegans (Reuss)
  Cellepora sp.  
  Stenosipora simplex (Koscinski)
  Batopora stoliczkai Reuss
  Idmonea cfr. carinata Römer
  Entalophora proboscidea Milne-Edwars
  Oncousoecia varians (Reuss)
  Hornera sp.  
  Ceriopora sp.  
  Lichenopora verrucosa Philippi

CRINOIDI

  Conocrinus pyriformis Münster
  Balanocrinus diaboli Bayan

CROSTACEI

  Sphaeroma catulloi Zigno
  Galathea sp.  
  Harpactocarcinus punctulatus (Desmarest)

ECHINIDI

  Echinolampas beaumonti Agassiz
  Schizaster lucidus Laube

GASTEROPODI

  Emarginula nystiana Bosquet
  Angaria bronni (Philippi)
  Ficus conditus (Brongniart)
  Volutilithes suturalis Nyst
  Gemmula odontophora (Koenen)
  Tornatellaea simulata (Solander)

LAMELLIBRANCHI

  Lentipecten corneus (Sowerby)
  Chlamys (Aequipecten) biarritzensis (D'Archiac)
  Nucula (Lamellinucula) rugulosa (Koenen)
  Nuculana elata (Koenen)
  Barbatia decussata (Nyst & Westendorp)
  Barbatia alaeformis (Koenen)
  Barbatia multipunctata (Koenen)
  Limopsis (Pectunculina) retifera Semper
  Spondylus cisalpinus Brongniart
  Anomia goldfussi Deshayes
  Gonimyrtea gracilis (Nyst)
  Astarte henkeliusiana Nyst
  Crassinella astarteiformis (Nyst)
  Tellina (Moerella) praepostera (Koenen)
  Cuspidaria (Halonympha) clava (Beyrich)
  Isocardia cor L.
  Isocardia subtransversa D'Orbigny
  Musculus interstriatus (Gümbel)
  Astarte goldfussi Hinsch
  Venus (Ventricola) multilamella (Lamarck)
  Cavilucina (Gonimyrtea) intercalata (Hölzl)
  Chlamis multistriata (Poli)

NAUTILOIDEI

  Nautilus  

PIANTE

  Chrysodium sp.  
  Cyperites sp.  
  Dryophillum ombonii Squinabol
  Quercus palaeophellos Sap.
  Cymodoceites parisiensis Bur.
  Collitrites brongniarti Schimp.
  Cassia phaseolites Ung.
  Melastomites euganea Zigno
  Carpites digynia Zigno
  Cinnamomum scheuchzeri Heer
  Laurus sp.  

SELACI

  Procarcharodon auriculatus De Blainville

Quaternario

GASTEROPODI

  Valvata piscinalis Müller
  Bythynia tentaculata (L.)
  Viviparus sp.  

VERTEBRATI TERRESTRI

  Meles meles L.
  Canis familiaris L.
  Canis familiaris palustris Rütimeyer
  Canis familiaris spalletti Strobel
  Vulpes vulpes L.
  Equus caballus L.
  Sus scrofa L.
  Sus scrofa antiquus Canestrini
  Sus palustris Rütimeyer
  Capreolus capreolus L.
  Cervus elaphus L.
  Capra hircus L.
  Ovis aries palustris Rütimeyer
  Bos taurus primigenius Bojanus
  Bos taurus macroceros Dürst
  Bos taurus brachyceros Rütimeyer
  Castor fiber L.
  Ursus spelaeus Rosen & Klein